Άλκηστις Μπονάνου

Η διάσημη αστροφυσικός από το Harvard μετράει μαζί μας τα άστρα, αναπολεί τα παιδικά της χρόνια στο Σχολείο, και μας εξηγεί πώς το βιβλίο του Stephen Hawking “A Brief History of Time”, που διάβασε κάποιο καλοκαίρι, έγινε η αρχή…. της δικής της θεωρίας της σχετικότητας!

Από το Σχολείο βρέθηκες στις Η.Π.Α. και στο Wellesley College και από εκεί στο Harvard University, απ’ όπου έλαβες τον διδακτορικό σου τίτλο. Τι σε έκανε αρχικά να ασχοληθείς με την Αστροφυσική; Πώς ένα παιδί έμαθε να αγαπά μια τόσο δύσκολη επιστήμη; 

Η αγάπη μου για τα αστέρια και το διάστημα ξεκίνησε όταν ήμουν μικρή, σε ηλικία 6-7 χρονών, όταν ο πατέρας μου άρχισε να μου μαθαίνει τους αστερισμούς στις καλοκαιρινές διακοπές. Με τα χρόνια, καθώς είχα την ευκαιρία να χρησιμοποιήσω ένα παλιό μικρό οικογενειακό διοπτρικό τηλεσκόπιο και να αποκτήσω συνδρομή σε μηνιαίο περιοδικό Αστρονομίας η αγάπη αυτή εξελίχθηκε σε ενδιαφέρον και πάθος για την Αστροφυσική. Το καλοκαίρι πριν το Λύκειο διάβασα το βιβλίο του Stephen Hawking “A Brief History of Time”. Το βρήκα δυσνόητο αλλά η γενική θεωρία της σχετικότητας και των μελανών οπών μου φάνηκαν τόσο συναρπαστικές, που έβαλα στόχο ζωής να τις κατανοήσω. Η αλήθεια είναι ότι κατάφερα να ασχοληθώ με το χόμπι μου επαγγελματικά. Όταν σε συνεπαίρνει κάτι και το αγαπάς, δε σκέφτεσαι ότι είναι δύσκολο, απλά βάζεις τα δυνατά σου για να το κατακτήσεις και να συνεισφέρεις σε αυτό.

Τελικά η Αστροφυσική απαιτεί αποκλειστικά την τέλεια γνώση των Φυσικών Επιστημών ή αντιθέτως προϋποθέτει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά – ικανότητες, όπως η παρατηρητικότητα, η ευρύτητα πνεύματος και η οξυδέρκεια – αντίληψη χώρου;

Το πεδίο μου είναι η παρατηρησιακή Αστροφυσική όπου παρά τις γνώσεις Φυσικών Επιστημών, χρειάζονται όντως όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, αφού ένας επιστήμονας διαρκώς αξιολογεί αστρονομικά δεδομένα και συνθέτει ιδέες από πληροφορίες που λαμβάνει καθημερινά από νέες δημοσιεύσεις, τη βιβλιογραφία και από συνεργασία με συναδέλφους. Επίσης σημαντική είναι η ικανότητα έκφρασης στο γραπτό και προφορικό λόγο (στην αγγλική γλώσσα που έχει υιοθετηθεί διεθνώς στην έρευνα ώστε να υπάρχει άμεση και ακριβής ανταλλαγή επιστημονικού έργου) δεδομένης της συγγραφής δημοσιεύσεων και των συχνών παρουσιάσεων σε διεθνή συνέδρια, οι απαραίτητες αντοχές για τις νυχτερινές παρατηρήσεις σε απόμερες βουνοκορφές όπου βρίσκονται τα επαγγελματικά τηλεσκόπια, καθώς και γνώσεις προγραμματισμού στον υπολογιστή για την επεξεργασία των αποτελεσμάτων. Τέλος, η εργατικότητα και σωστή οργάνωση του χρόνου και της ερευνητικής δουλειάς συντελεί περισσότερο από όσο πιστεύει ο περισσότερος κόσμος στην αποδοτικότητα ενός επιστήμονα.

Για να διατηρήσει κανείς υψηλό επίπεδο χρειάζεται να χρησιμοποιεί τα διεθνή στάνταρντ για σύγκριση, και γι´αυτό προσπαθούμε να ασκήσουμε εξωστρέφεια και να προσελκύουμε άξιους επιστήμονες τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό, οπότε θα μπορούσε κανείς να πει πως αντί να πηγαίνουμε εμείς έξω, φέρνουμε τα καλά του έξω εδώ!

Πρόσφατα έλαβες μια τεράστια διάκριση. Το European Research Council επέλεξε να χρηματοδοτήσει το ερευνητικό σου έργο μέσω του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών με το ποσό του 1,1 εκατομμυρίου ευρώ! Μίλησε μας για το ερευνητικό project πάνω στο οποίο δουλεύεις. 

Ναι, η χρηματοδότηση από το European Research Council αποτελεί μεγάλη διάκριση για την οποία είμαι πολύ χαρούμενη, μιας και είναι ένα ανταγωνιστικό πρόγραμμα που απευθύνεται σε όλους τους επιστήμονες της ΕΕ. Μου δίνει την δυνατότητα να μελετήσω συστηματικά τους αστέρες μεγάλης μάζας λίγο πριν το θάνατό τους ως εκρήξεις υπερκαινοφανών (supernova). Ενώ τέτοιοι αστέρες είναι πολύ σπάνιοι και παραμένουν αναπάντητα πολλά ερωτήματα για την εξέλιξή τους, έχουν μεγάλη επιρροή στο μεσοαστρικό τους περιβάλλον και τον γαλαξία στον οποίο ανήκουν. Το ερευνητικό project περιλαμβάνει τη μελέτη των πιο λαμπρών αστέρων σε γειτονικούς γαλαξίες και τον εντοπισμό των αστέρων μεγάλης μάζας ανάμεσα σε αυτά. Συγκεκριμένα, στοχεύουμε τους αστέρες με έντονη απώλεια μάζας που πιθανώς συνδέεται με τα τελικά στάδια της ζωής τους. Ο σκοπός της μελέτης είναι ο καθορισμός του ρόλου της απώλειας μάζας σε αυτούς τους αστέρες, η οποία παραμένει μυστήρια ως προς τη συχνότητα και το μέγεθός της.

Αφιερώματα σου έχουν κάνει κατά καιρούς «ΤΑ ΝΕΑ», «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», «Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ», ΤΟ «HUFFINGTONPOST.GR» κ.α., ενώ πριν μερικά χρόνια έλαβες το Βραβείο “Greek L’Oreal – UNESCO prize 2011 for Women in Science”. Έπαιξε ρόλο η στήριξη της οικογένειας σου στην μέχρι τώρα επαγγελματική σου καριέρα; Θα άφηνες την χώρα σου για μια καλή πρόταση από το εξωτερικό;

Σίγουρα η στήριξη της οικογένειας στο σχολείο, έπειτα κατά τη διάρκεια των σπουδών μου και τα τελευταία χρόνια που εργάζομαι ως ερευνήτρια στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην καριέρα μου. Στην Ελλάδα επέστρεψα σκόπιμα μετά από 13 χρόνια στις ΗΠΑ για να προσφέρω όπως μπορώ στην ανάπτυξη του συναρπαστικού τομέα της Αστροφυσικής στη χώρα μας. «Αποφάσισα» πως δύσκολα θα με δελέαζε μια καλή πρόταση από το εξωτερικό, εφόσον μπορώ κι εδώ να διεξάγω την έρευνά μου αυτόνομα, να συμμετέχω σε διεθνή συνέδρια και να επιβλέπω αξιόλογους φοιτητές. Υπάρχουν βέβαια δυσκολίες, όπως η έλλειψη τακτικής εθνικής χρηματοδότησης ερευνητικών προγραμμάτων και η γραφειοκρατεία, που κοστίζει σε χρόνο και χρήματα – τις δυσκολίες τις αντιμετωπίζω ως μια πρόκληση που πρέπει να ξεπεραστεί. Για να διατηρήσει κανείς υψηλό επίπεδο χρειάζεται να χρησιμοποιεί τα διεθνή στάνταρντ για σύγκριση, και γι´αυτό προσπαθούμε να ασκήσουμε εξωστρέφεια και να προσελκύουμε άξιους επιστήμονες τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό, οπότε θα μπορούσε κανείς να πει πως αντί να πηγαίνουμε εμείς έξω, φέρνουμε τα καλά του έξω εδώ!

Ποια είναι η πιο δυνατή σου ανάμνηση από το Σχολείο; Τι γεύση έχουν οι σχολικές σου αναμνήσεις;

Οι σχολικές αναμνήσεις, αν και αρκετά μακρινές, έχουν γλυκιά γεύση, αφού τα χρόνια αυτά διαμόρφωσαν και καθόρισαν την μετέπειτα πορεία μου. Από τα Εκπαιδευτήρια Δούκα θυμάμαι έντονα τους καθηγητές που ήταν αφοσιωμένοι στο δύσκολο έργο της διδασκαλίας και με βοήθησαν να αποκτήσω τις βάσεις για τις σπουδές μου. Έχω επίσης πολλές αναμνήσεις από τους συμμαθητές μου και ειδικά τις παρέες και τις φιλίες που έχω διατηρήσει έως σήμερα.

Τελικά Θεός ή Επιστήμη; Μια τόσο καταξιωμένη επιστήμονας πιστεύει στην θρησκεία ή στο Big Bang;

Πιστεύω στο Θεό, αλλά η πίστη μου δεν έρχεται κόντρα στην Επιστήμη ούτε με τη θεωρία του Big Bang για την αρχή του Σύμπαντος. Η θεωρία αυτή αναφέρεται στη δημιουργία του Σύμπαντος από ένα σημείο μεγάλης πυκνότητας και θερμοκρασίας, που άρχισε να διαστέλλεται. Η Επιστήμη προσπαθεί να κατανοήσει τον υλικό κόσμο, από τα στοιχειώδη σωματίδια και τους ζωντανούς οργανισμόυς, έως τις μεγαλύτερες δομές που υπάρχουν, όπως τα υπερσμήνη γαλαξιών. Η πίστη πραγματεύεται τον πνευματικό κόσμο, καθώς και το νόημα της ζωής και το γιατί υπάρχουμε, οπότε καθορίζει τις αξίες κι αρχές με τις οποίες ζούμε. Για μένα, πιο σημαντική είναι η Αγάπη που δίδαξε ο Χριστός.