Tantrums: Γιατί συμβαίνουν και πώς να τα διαχειριστούμε, από τη Νίκη Μουλαγιάννη ’93, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια – Οικογενειακή Θεραπεύτρια

Οι εκρήξεις θυμού των παιδιών, γνωστά και ως (tantrums), που κορυφώνονται στο διάστημα μεταξύ 2 και 3 ετών είναι σίγουρα μια πρόκληση για όλους τους γονείς. Οι γονείς δυσκολεύονται και συνήθως νιώθουν ανίσχυροι απέναντι στο έντονα συναισθηματικό ξέσπασμα του παιδιού τους, που πολύ συχνά συμβαίνει σε λάθος χώρο και λάθος στιγμή.

Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι να σταθούμε στο παιδί μας την ώρα αυτών των έντονων συναισθηματικών εκρήξεων, αλλά και μετά, ώστε να χτίσουμε από νωρίς μια σχέση επικοινωνίας που θα φέρνει αυτές τις εκρήξεις όλο και λιγότερο στο προσκήνιο.

Τί είναι τα tantrums;

Στην ουσία πρόκειται για τα έντονα ξεσπάσματα θυμού, τις κρίσεις υστερίας, τις επιθετικές αντιδράσεις ή τα πείσματα του παιδιού προκειμένου να περάσει το δικό του. Συνήθως οι γονείς δεν μπορούν να κατανοήσουν ή ακόμα θεωρούν ασήμαντους τους λόγους που μπορούν να προκαλέσουν αυτές τις εκρήξεις θυμού στο παιδί τους. Το έντονο όμως αυτό συναισθηματικό ξέσπασμα πυροδοτείται στο παιδί λόγω της αδυναμίας του τη δεδομένη στιγμή να επεξεργαστεί όλα τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος του και τα αρνητικά συναισθήματα που το κατακλύζουν.

Μάλιστα, τα νήπια στην ηλικία των 2 και 3 ετών βρίσκονται σε ένα πρώιμο στάδιο ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης, ενώ δεν έχουν κατακτήσει πλήρως το λόγο, κάτι που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη την προσπάθεια τους να επικοινωνήσουν ξεκάθαρα τις ανάγκες και τα συναισθήματα τους. Όλη αυτή η αδυναμία τους προκαλεί μεγάλη σύγχυση και ματαίωση, που ως επακόλουθο μπορεί να έχει ένα έντονο συναισθηματικό ξέσπασμα.

Ωστόσο, ας σημειωθεί, ότι τα tantrums δεν είναι μια κατάσταση που θα αντιμετωπίσουν ούτως ή άλλως όλοι οι γονείς. Σε μεγάλο ποσοστό η εμφάνιση τους έχει να κάνει με τη σχέση που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στο γονέα και το παιδί, το ενδιαφέρον και τη στάση του γονέα απέναντι στο παιδί του καθώς και τη διάθεση του να ακούσει και να ανταποκριθεί στις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού του.

Πώς να τα διαχειριστούμε

• Μένουμε ψύχραιμοι κατά τη διάρκεια της έκρηξης θυμού και αποφεύγουμε να απαντήσουμε στο ξέσπασμα του παιδιού με το δικό μας ξέσπασμα. Δεν χρειάζονται λογικά επιχειρήματα για να ηρεμήσουμε το παιδί, αλλά αντίθετα μια αγκαλιά, ένα τρυφερό άγγιγμα, μια ήρεμη και σταθερή φωνή είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να αποφορτιστεί σταδιακά η δύσκολη κατάσταση και να δείξουμε στο παιδί ότι είμαστε δίπλα του.
• Δεν υποτιμούμε τα συναισθήματα του παιδιού. Συχνά στα μάτια του γονέα ο λόγος που ένα παιδί έχει ένα έντονο συναισθηματικό ξέσπασμα μπορεί να φαίνεται ασήμαντος ή παράλογος. Αντί λοιπόν να υποτιμήσουμε το συναίσθημα του παιδιού τη δεδομένη στιγμή, ας δοκιμάσουμε να αποδεχτούμε τον τρόπο που νιώθει δείχνοντας κατανόηση και συμπόνια. Αν χτίσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης μαζί του, έχουμε κάνει το πρώτο βήμα ώστε το παιδί να καταλάβει ότι υπάρχουν κι άλλοι τρόποι να εκδηλώνει τις ανάγκες του.
• Προσπαθούμε να «αποκωδικοποιήσουμε» το ξέσπασμα του παιδιού. Είναι σημαντικό οι γονείς να δουν τι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή στο παιδί. Να καταλάβουν τι διεκδικεί,  ποια κομμάτια δυσκολεύεται να επεξεργαστεί, τί προσπαθεί να επικοινωνήσει, πώς ενδεχομένως αφήνουν μέσα από τη δική τους στάση, αδιαφορία ή ανεκτικότητα να ενισχύεται αυτή η συμπεριφορά και πώς θα μπορούσαν να διευκολύνουν το παιδί.
• Δίνουμε χώρο στα συναισθήματα να εκφραστούν. Οι εκρήξεις θυμού είναι μια καλή ευκαιρία για να μάθουμε στο παιδί ότι κάθε συναίσθημα είναι αποδεκτό και φυσιολογικό. Αντί λοιπόν να κάνουμε τα πάντα προκειμένου να περιορίσουμε και να απομακρύνουμε τα εκρηκτικά συναισθήματα του παιδιού, του μαθαίνουμε να τα αναγνωρίζει, να τα δέχεται και να τα εκφράζει.
• Δεν απομονώνουμε το παιδί σε ένα μέρος τιμωρίας ή σκέψης ζητώντας του να διαχειριστεί μόνο του την έκρηξη του. Τη δεδομένη στιγμή το παιδί εισπράττει αυτήν την αντιμετώπιση σαν απόρριψη και η φυσική του άμυνα είναι η άρνηση. Αντίθετα, μπορούμε να το απομακρύνουμε από το μέρος στο οποίο έχει το ξέσπασμα μένοντας όμως μαζί του ή να προσπαθήσουμε να αποσπάσουμε την προσοχή του βοηθώντας το να ξεχαστεί και να ηρεμήσει. Με έναν τέτοιο τρόπο το παιδί μπορεί να νιώσει ότι το καταλαβαίνουν και το αποδέχονται και όχι ότι το εγκαταλείπουν.
• Δείχνουμε ενσυναίσθηση αλλά ταυτόχρονα εξηγούμε και τις συνέπειες της μη αποδεκτής συμπεριφοράς. Το να δείξει ο γονέας στο παιδί του εκείνη τη στιγμή κατανόηση δε σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι  τελείως ανεκτικός με την έκρηξη του και ότι αυτό συνεπάγεται. Δοκιμάστε να εξηγήσετε στο παιδί σας ότι καταλαβαίνετε την ταραχή του, αλλά ότι αυτό δεν του δίνει το δικαίωμα να αντιδρά πάντα με αυτόν τον απαράδεκτο τρόπο καθώς και να του ξεκαθαρίσετε τις συνέπειες μιας μη αποδεκτής συμπεριφοράς.
• Ενισχύουμε «τους θετικούς τρόπους αντίδρασης». Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να ενθαρρύνουν το παιδί να δοκιμάζει να συνεργαστεί, να επικοινωνήσει και να διεκδικήσει με διαφορετικό τρόπο, εκτός από τις φωνές, τα νεύρα και τα βίαια ξεσπάσματα. Χρειάζεται οι γονείς να αναγνωρίσουν αυτή την προσπάθεια στο παιδί και να το βοηθήσουν να διατηρήσει αλλά και να διευρύνει αυτές τις αντιδράσεις.

Κάθε παιδί έχει ανάγκη να νιώσει ασφάλεια και σταθερότητα. Όταν οι γονείς είναι δίπλα στο παιδί με διάθεση να το ακούσουν και να ανταποκριθούν στις συναισθηματικές του ανάγκες, τότε καλλιεργείται το έδαφος μιας ουσιαστικής επικοινωνίας που θα δίνει όλο και λιγότερες αφορμές για έντονες συναισθηματικές εκρήξεις.

Νίκη Μουλαγιάννη ’93, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια – Οικογενειακή Θεραπεύτρια